Postoji više ustanova čija je glavna delatnost osnovno obrazovanje i vaspitanje, a to su:
- Osnovna škola
- Osnovna škola za obrazovanje odraslih
- Osnovna muzička škola
- Osnovna baletska škola
- Osnovna škola za učenika sa smetnajma u razvoju
Pored školskog programa koji se ostvaruje po zakonima Republike Srbije, osnovna škola može da ostvaruje i druge programe:
individualni obrazovni plan za učenike i odrasle sa smetnjama u razvoju, individualan program srpskog jezika, odnosno jezika nacionalne manjine za učenike koji ne poznaju jezik na kome se izvodi nastava, školski program za muzičko i baletsko obrazovanje, školski program za obrazovanje odraslih, vaspitni program za učenike u školi sa domom i druge programe
Upis prvaka u osnovnu školu
Roditelji su dužni da upišu svoju decu u osnovnu školu ukoliko ona imaju najmanje šest i po i najviše sedam i po godina, na početku školske godine.
Školsku 2016/2017 godinu upisuju učenici rođeni u periodu od 01.03.2009 do 28.02.2010. godine. Upisna procedura obavlja se u skladu sa svim zakonima Republike Srbije koji obuhvataju ovaj proces.
Koja škola se upisuje?
Odabir škole vrši se u zavisnosti od teritorije koju obuhvata područje škole. Svaka osnovna škola dužna je da upiše sve buduće prvake sa područja koje joj je dodeljeno. Postoji mogućnost da škola upiše i učenike sa područja nekih drugih škola, ali samo uz zahtev roditelja i ukoliko to dozvoljavaju kapaciteti škole.
Podnošenje zahteva za upis deteta, roditelji moraju da podnesu najkasnije do 1. februara kalendarske godine u izabranoj školi kako bi dete od prvog septembra pohađalo prvi razred.
Kada se vrši upis dece u osnovnu školu?
Tačan datum upisa prvaka nije utvrđen nijednim propisom ili zakonom, ali je period od 1. aprila, pa do kraja maja, namenjen upisu budućih prvaka u osnovne škole.
Sistematski pregled dece pred upis u prvi razred osnovne škole obavlja se kod pedijatra koji na osnovnu pregleda drugih specijalista određuje procenu zdravtsvenog stanja deteta. Nakon pregled pedijatar izdaje potvrdu koja se prilaž prilikom upisa deteta u osnovnu školu.
Zrelost deteta za pohađanje osnove škole ispituje školski psiholog.
Dokumenta potrebna za upis prvaka u osnovnu školu:
- Izvod iz matične knjige rođenih
- Uverenje o pohađanju predškolskog programa
- Dokaz o lekarskom pregledu deteta
- Dokaz o prebivalištu roditelja
Izuzetak predstavljaju učenici iz osetljivih društvenih grupa koji imaju mogućnost da se upišu bez dokaza o prebivalištu roditelja i potrebne dokumentacije.
Testovi za ispitivanje budućih prvaka
Testiranje budući prvaka vrše psiholog i pedagog škole na maternjem jeziku. Pri testiranju dece primenjejuju se standardni postupci i instrumenti koji su preporučeni od strane ovlašćene stručne organizacije.
Ukoliko školski pedagog ili psiholog nisu u mogućnosti da testiraju dete na njegovom maternjem jeziku u takvim slučajevima angažuje se prevodilac na predlog saveta nacionalne manjine, čiji jezik dete govori.
Raniji upis dece u prvi razred
Deca starosti od šest do šet i po godina mogu da se upišu prvi razred, ali tek nakon provere spremnosti za polazak u osnovnu školu koja se vrši od strane školskog psihologa. Prilikom testiranja primenjuju se instrumenti i postupci preporučeni od strane nadležnih stručnih organizacija.
Na osnovu urađenog testiranja, psiholog škole preporučuje:
- Upis deteta u prvi razred, ili
- Odlaganje upisa za godinu dana i pohađanje predškolskog programa
Ukoliko roditelj iz bilo kog razloga sumnja u odluku o odlaganju upisa, može da podnese zahtev za ponovno testiranje komisiji škole. Komisiju škole sačinjavaju: pedagog, psiholog, učitelj i pedijatar. Nakon ponovnog ispitivanja o spremnosti za upis, komisija donosi odluku o upisu deteta u prvi razred ili odlaganju upisa na godinu dana i pohađanja predškolskog programa.
Kasniji upis dece u prvi razred
Ukoliko dete nije upisano u prvi razred usled zdravstvenih problema ili nekog drugog razloga, a starije je od sedam i po godina, može se upisati u prvi ili odgovarajući razred nakon provere znanja.
Upis posebnih grupa učenika
- Upis u osnovnu školu učenika sa smetnjama u razvoju
Osnovnu školu za obrazovanje učenika sa smetnjama u razvoju, upisuju učenici na osnovnu mišljenja interresorne komisije zadužene za procenu potreba za pružanjem bilo kakve dodatne obrazovne, zdravstvene ili socijalne podrške i uz saglasnot roditelja.
- Upis u osnovnu muzičku i osnovnu baletsku školu
Da bi upisali prvi razred muzičke ili baletske škole, učenici moraju da polože prijemni ispit u skladu sa propisima i zakonima Republike Srbije.
- Upis u osnovnu školu stranih državljana i dece bez državljanstva
Deca koja imaju državljanstvo neke druge države mogu upisati osnovnu školu pod istim uslovima kao i državljani Republike Srbije. Strani državljani, lica bez državljanstva, prognana ili raseljena lica – koja ne znaju jezik na kom se izvodi nastava u školama, dobijaju priliku od škole da nauče jezik ili da se pripreme za nastavu i dopunsku nastavu, kako bi uspešno nastavili sa obrazovanjem.
Ukoliko je učenik državljanin neke evropske zemlje, a privremeno boravi u Republici Srbiji, ima pravo da nastavu pohađa na maternjem jeziku, da dobije besplatno školovanje pod uslovom reciprociteta ili na teret roditelja.
Individaulni obrazovni plan i podrška u obrazovanju i vaspitanju
Nakon upisivanja deteta u prvi razred osnovne škole, škola može da utvrdi da postoji potreba za donošenjem individualnog obrazovnog plana (IOP) ili za dodatnom podrškom u obrazovanju deteta. Dodatna podrška može da zahteva dodatna finansijska sredstva – što može da bude razlog za pokretanje postupka kroz proceduru upućivanja pismenog zahteva izabranom lekaru deteta koji određuje da li je potreba za dodatnom podrškom realna, što odlučuje interresorna komisija (IRK).
Bliže uslove za procenu potreba za pružanem dodatne obrazovne, zdravstvene ili socijalne podrške učeniku, sastav i način interesorne komisije propisan je Pravilnikom o dodatnoj obrazovnoj, zdravstvenoj i socijalnoj podršci detetu i učeniku.
Bliža uputstva za utvrđivanje prava na individualni obrazovni plan, njegovu primenu i vrednovanje, propisana su Pravilnikom o bližim uputstvima za utvrđivanje prava na individualni obrazovni plan, njegovu primenu i vrednovanje.
Praćenje upisa
Svake godine jedinica lokalne samouprave vodi evidenciju o broju dece koja je u uzrastu za upis u osnovnu školu i na osnovu toga obaveštava roditelje, odnosno staratelje i školu. Za roditelje, odnosno staratelje koji decu ne upišu na vreme u školu, a da pritom nemaju opravdani razlog, sledi kazna od 5.000 do 25.000 dinara.